Το τέλος του κράτους

Γράμμα από τον φίλο Κάρολο που με την νεανική του ματιά και δυνατή πένα μας φέρνει την φρέσκια αύρα του νησιού στα μουχλιασμένα γραφεία μας.


"Για να σχολιάσω τις εξελίξεις στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, θα χρησιμοποιήσω το γνωστό στίχο, όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν. Πήγε να γίνει κυβέρνηση συνασπισμού ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, τελικά έγινε ανασχηματισμός και έπεσε πολύ ξύλο για να μην αλλάξει ουσιαστικά τίποτα: το ένα δάνειο διαδέχθηκε το άλλο, τα προηγούμενα σκληρά φοροεισπρακτικά μέτρα αντικαταστάθηκαν από νέα, πιο σκληρά και το σισύφειο έργο της παρούσας κυβέρνησης συνεχίζεται όπως και πριν: προχωράει η εξαθλίωση της ελληνικής οικονομίας και της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα ή ό,τι έχει απομείνει από αυτή, ενώ η πολυπόθητη ανάπτυξη παραμένει μία αυταπάτη. Κάτι ειπώθηκε περί προγραμμάτων ΕΣΠΑ για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, αλλά αυτά είναι μαλακίες: πάλι οι λίγοι και εκλεκτοί θα τα καρπωθούνε και οι πολλοί στον πάγκο.

Αν δεν ψηφιστούν μέτρα αναδιάρθρωσης του χρέους των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των νοικοκυριών προς τις τράπεζες (σεισάχθεια), δεν πληρωθούν τα χρέη του δημοσίου προς ιδιώτες για να ανασάνει λίγο ο κόσμος και να κινηθεί η αγορά και δεν προχωρήσουν οι αποκρατικοποιήσεις, η ύφεση θα αποτελειώσει την ήδη ρημαγμένη ελληνική οικονομία σαν το σαράκι και η χρεωκοπία θα είναι απλώς η ταφόπλακα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας - όχι της Ευρώπης ή του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, όπως αφήνουν να εννοηθεί.

Πιστεύω ότι είμαστε στην καρδιά της κρίσης και ακόμα δεν έχουμε ξυπνήσει. Τι περιμένουμε άραγε; Σύμφωνα με μία άποψη, η αφύπνιση είναι θέμα παιδείας, οπότε η όλη διαδικασία είναι αργή και επώδυνη. Αυτό ισχύει για ριζικές κοινωνικές αλλαγές, όπως συνέβη κατά τη μετάβαση από τη θεοκρατία του μεσαίωνα στα κοσμικά πολιτεύματα της μοντέρνας Ευρώπης. Ακόμα και τότε, όμως, ήταν μία μικρή αλλά κρίσιμη μειονότητα που πληρούσε τις προϋποθέσεις και η οποία συμπαρέσυρε τις μάζες στην μερική χειραφέτησή τους, τόσο στις Κεντροευρωπαϊκές Αυτοκρατορίες όσο και στην Τσαρική Ρωσία. Το μήνυμα τότε ήταν πως ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να περιμένει τη μετά θάνατον ζωή για να απελευθερωθεί από τα δεινά του και ότι είναι ικανός σε αυτή τη ζωή να πετύχει τα πάντα. Για αυτό, εκείνο που χρειάζεται είναι μία "φιλάνθρωπη" εξουσία που να αντιλαμβάνεται και να εστιάζει στις ανάγκες του, όπως τροφή, εργασία, μόρφωση, ελευθερία σκέψης και έκφρασης κλπ.

Το θέμα είναι ότι ενώ εκφράστηκαν τα αιτήματα του ανθρωπισμού, η εκπλήρωσή τους εξαρτιόταν πάλι από κάποιους άλλους: πρώτα ήταν οι ιερείς της κοινωνίας ενώ τώρα η άρχουσα αστική τάξη που ασκούσε την πολιτική εξουσία. Και πάλι, η βελτίωση των συνθηκών ζωής θα επιτυγχανόταν ύστερα από μία μετάβαση; πρώτα ήταν ο θάνατος, τώρα η επανάσταση.
Η συνέχεια της ιστορίας είναι γνωστή: το πολιτικό σύστημα έδινε υποσχέσεις για ένα καλύτερο αύριο και έπαιρνε παράταση ζωής. Ο κόσμος, από την άλλη, τρεφόταν με ψευτοπαροχές και θέσεις στον κρατικό μηχανισμό και έδινε την ψήφο ανοχής του.

Παράλληλα, τα υπόλοιπα κοινωνικά συστήματα απομακρύνονταν από τη σφαίρα επιρροής της πολιτικής, όπως απομακρύνονται διαρκώς τα άστρα από το κέντρο του σύμπαντος, αφαιρώντας της τη δυνατότητα παρέμβασης στα κοινωνικά πράγματα που δημαγωγικά εξήγγειλε ότι διαθέτει. Κάπως έτσι φτάσαμε στο σήμερα: το έθνος-κράτος, αφού πέρασε από τη δημιουργική φάση της ανάπτυξής του (19ος αι.), αφού στο απόγειο της δύναμης και της αλαζονείας του προκάλεσε καταστροφικότατους πολέμους (20ος αι.), τώρα βρίσκεται στην παρακμή του, αγκομαχώντας να διατηρήσει τα τελευταία απομεινάρια εξουσίας που του έχουν απομείνει απέναντι στους "αγανακτισμένους πολίτες" του (21ος αι.)• γιατί ούτε λόγος για δυνατότητα ρύθμισης της οικονομίας, των ΜΜΕ, της επιστήμης και της τεχνολογίας αλλά και των λοιπών κοινωνικών χώρων με άμεση επίδραση στη ζωή των ανθρώπων.

Οι τελευταίοι από την άλλη, παρακολουθώντας τις παραπάνω εξελίξεις, αντί να προσπαθήσουν να απαγκιστρωθούν από το κράτος, επιμένουν να απαιτούν από αυτό έστω και την ύστατη στιγμή να εκπληρώσει την υπόσχεσή του απέναντί τους, παραπέμποντας στην εικόνα των μετόχων της Wall Street το 1929, όταν κατέρρεε η Αμερικάνικη οικονομία και εκείνοι ανέμιζαν τις μετοχές τους, ζητώντας να πάρουν τα λεφτά τους πίσω. Τελικά, ξέρουμε όλοι τι πήραν…
Κάτι ανάλογο θα συμβεί με τους αγανακτισμένους πολίτες όχι μόνο της πλατείας Συντάγματος αλλά και των υπόλοιπων κρατών σε παρακμή, μηδενός εξαιρουμένων των Κεντροευρωπαϊκών κρατών και της Αμερικής, εάν δεν αντιληφθούν ότι η σανίδα σωτηρίας από την οποία είναι γαντζωμένοι και προσδοκούν να σωθούν βουλιάζει και θα τους συμπαρασύρει στο βυθό της (προφανώς μέσω ενός νέου πολέμου, καταστροφικότερου από όλους τους προηγούμενους).

Η κοινωνία μεταμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας, αλλά δεν το βλέπουμε, εάν κάποιος δεν μας το δείξει. Αυτό το ρόλο έπαιζαν ανέκαθεν οι προφήτες. Σήμερα χρειαζόμαστε κάτι ανάλογο: κάποιον που θα αναγγείλει στις μάζες το θάνατο του παλιού και θα τις στρέψει στο νέο δρόμο γιατί η κοινωνική εξέλιξη δεν έχει αδιέξοδα.

Κατά τη γνώμη μου, αυτό το καινούργιο είναι η επιστροφή σε έναν τρόπο ζωής προσαρμοσμένο στις φυσικές ανάγκες του ανθρώπου: εργασία στη φύση, τροφή από αυτή, άμεση ανθρώπινη επαφή, εκτόνωση της επιθετικότητας μέσω του παιχνιδιού και της ευγενούς άμιλλας, διαλογισμός, φυσική άσκηση και γενικά περισσότερο φύση παρά τεχνολογία, περισσότερο καρδιά παρά ορθή λογική.
Σε κοινωνικό επίπεδο, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αποκέντρωσης και της ζωής σε ετερογενείς κοινοβιακούς πυρήνες, συνδεδεμένους μεταξύ τους με δίκτυα αλληλοτροφοδοσίας και επικοινωνίας. Έχουν υπάρξει τέτοιοι πυρήνες και μπορούν να ξανασυσταθούν.

Αυτό βέβαια δεν μπορεί να συμβεί από τη μία στιγμή στην άλλη. Για αυτό θα πρέπει ο κόσμος να αρχίσει να γυρίζει την πλάτη στους ετοιμοθάνατους κρατικούς θεσμούς και σιγά-σιγά να μάθει να συμμετέχει εθελοντικά σε αυτόνομες πρωτοβουλίες αντιμετώπισης των καθημερινών τους αναγκών, ώστε, όταν δεν θα υπάρχει πια κράτος, να είναι σε θέση να αυτοεξυπηρετείται.

Σε αυτό έχω έρθει να εντρυφήσω εδώ στην Άνδρο και πιστεύω ότι είμαι στο σωστό τόπο και χρόνο.

Κάρολος"