Το τέλος του κράτους (ΙΙΙ)

Σηκώνω το γάντι!

Όσον αφορά τις προϋποθέσεις της σύστασης αυτόνομων κοινοτήτων διαβίωσης, η ανάγκη αποτελεί ισχυρότερο παράγοντας από άλλους, όπως μπορεί να είναι η μόρφωση, η ιδεολογία ή ακόμα και η μόδα. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι η μόρφωση μπορεί και να λειτουργεί ανασχετικά στη συγκεκριμένη περίπτωση, εάν λάβουμε υπόψη το χρησιμοθηρικό της χαρακτήρα στη σύγχρονη κοινωνία: μόρφωση ως μέσο πρόσβασης σε καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας ή αξιώματα και κατ’ επέκταση σε υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Η προσδοκία αυτή μάλλον απομακρύνει παρά προωθεί την επιλογή μίας απλής, φυσικής ζωής με σεβασμό στους φυσικούς βιορυθμούς του είδους μας.

Η βιογενετική μπορεί να πλησιάζει ή ακόμα και να έχει ήδη επιτύχει την μετάλλαξη του ανθρώπου σε κάτι άλλο• παράλληλα ωστόσο έχει αποδείξει, ότι το ανθρώπινο γονίδιο, παρά την τεράστια εξέλιξη του πολιτισμού, έχει ελάχιστα διαφοροποιηθεί από την εποχή που ζούσαμε σε σπηλιές. Η κάλυψη, λοιπόν, των φυσικών μας αναγκών και κατ’ επέκταση η προσωπική ολοκλήρωση επιτυγχάνεται σε μεγαλύτερο βαθμό ζώντας σε μικρές ομάδες στη φύση με σεβασμό προς αυτή και τους νόμους της, παρά σε θηριώδεις πόλεις εκατομμυρίων κατοίκων, με βιομηχανίες, χημικές τροφές και δηλητηριασμένο αέρα και νερό. Και για να το πάω και ένα βήμα παρακάτω, η φυσική ζωή δεν είναι απλώς θέμα αισθητικής ή φιλοσοφίας. Η επιβίωση του ανθρώπινου είδους συνολικά εξαρτάται από την επιστροφή του ανθρώπου σε ένα περιβάλλον και έναν τρόπο ζωής φιλικότερο προς την εσωτερική του φύση. Από την εποχή του Δαρβίνου γνωρίζουμε ότι όταν το γονίδιο δεν μπορεί να αφομοιώσει και να προσαρμοστεί στις μεταβαλλόμενες εξωτερικές συνθήκες τότε ή μεταλλάσσεται ή εξαλείφεται. Τα αυξανόμενα επίπεδα θανάτων από καρκίνο, η εμφάνιση πανδημιών με ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα, η μάστιγα των ψυχολογικών ασθενειών με κυριότερη την κατάθλιψη, τα ναρκωτικά, η εγκληματικότητα κλπ. είναι τα συμπτώματα της αδυναμίας προσαρμογής μας στο τεχνητό περιβάλλον στο οποίο φυλακίσαμε τις ζωές μας. Και η προσπάθεια μας να μεταλλαχτούμε με τεχνητά μέσα ισούται μάλλον με επανάληψη του ίδιου σφάλματος ή με άλλα λόγια με την αναζήτηση λύσης στη λάθος κατεύθυνση. Μάλλον το περιβάλλον μας πρέπει να αλλάξουμε και τον τρόπο που κινούμαστε μέσα σε αυτό προς κάλυψη των βασικών μας αναγκών.

Ευελπιστώ ότι από ένστικτο αυτοσυντήρησης και μόνο και όχι ως αποτέλεσμα μόρφωσης, άποψης ή ακόμα και μόδας – γιατί αυτά αλλάζουν γρήγορα – θα στραφούμε στη σωστή από βιολογική-εξελικτική καθαρά άποψη κατεύθυνση. Ως προς το μέγεθος των ομάδων αυτών, θα εξαρτηθεί από τους φυσικούς πόρους στους οποίους θα μπορούν να έχουν πρόσβαση.

Είναι πάντως πολύ νωρίς για να ανησυχούμε για το τι θα γίνει σε περίπτωση μαζικού κύματος εγκατάλειψης του «συμβατικού τρόπου ζωής». Υπάρχει πάντα και το ιστορικό παράδειγμα της Κίνας, μίας ανέκαθεν πολυπληθούς κοινωνίας η οποία διατηρούσε και εν μέρει εξακολουθεί να διατηρεί την ισορροπία της, ζώντας σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον και την ανθρώπινη φύση.

Τέλος, όσον αφορά τη διεθνή ισχύ των αυτόνομων κοινοτήτων, ίσως απαιτείται μία επίσης αναθεώρηση της έννοιας της ισχύος. Ιδίως όταν μιλάμε για θεσμούς – κοινωνικές δομές, η σχέση σταθερότητας της δομής από τη μία και ισχύος από την άλλη δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της παραπάνω άποψης είναι η πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση, η οποία σε μεγάλο βαθμό υπέκυψε λόγω της υπερβολικής «σταθερότητας-δυσκαμψίας» των δομών της. Αλλά το ίδιο εμφανίζεται να συμβαίνει και στις ΗΠΑ. Αντίθετα, η έννοια της ισχύος τείνει να καθιερωθεί ως συνώνυμο της ευελιξίας και όχι της σταθερότητας.

Κάτι ανάλογο ισχύει και στο θέμα της ομοιογένειας-αναλογικότητας. Νομίζουμε δηλαδή ότι μία λειτουργική διεθνής κοινότητα απαιτεί ομοιογένεια δομών και αναλογικότητα θεσμών, αξιωμάτων-ρόλων κλπ. Αυτήν την άποψη καθιέρωσαν οι εκάστοτε ηγεμονίες με ιμπεριαλιστικές διαθέσεις, είτε αυτές λέγονταν μεγάλες Αυτοκρατορίες, είτε αποικιοκρατικά έθνη-κράτη είτε τέλος παγκόσμιες υπερδυνάμεις για να διευρύνουν τα γεωγραφικά όρια της εξουσίας τους, ή με άλλα λόγια για να εκμεταλλεύονται μεγαλύτερες περιφέρειες προς διατήρηση της κεντρικής τους εξουσίας. Κάτι ανάλογο επιχειρείται και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο όνομα της ανάπτυξης των περιφερειών (Ιρλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ν. Ιταλία και Ελλάδα και έπονται και οι χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης) : ο εκσυγχρονισμός τους αποσκοπεί στην αποτελεσματικότερη οικονομική τους εκμετάλλευση από τις χώρες του κέντρου (κυρίως Γερμανία και Γαλλία). Το εγχείρημα όμως απέτυχε, ακριβώς επειδή οι κοινωνίες δεν είναι μηχανές να τις ρυθμίσεις όπως θες και να αποδίδουν τα προσδοκόμενα.

Η δική μου σκέψη κινείται στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση: μιλάω για οργανωτικά και παραγωγικά αυτάρκεις κοινότητες, οι οποίες θα διατηρούν χαλαρές επαφές μεταξύ τους, κυρίως σε επίπεδο ανταλλαγής τεχνογνωσίας και γιατί όχι και προϊόντων, μακριά όμως από εμπορικές συναλλαγές με σκοπό τη δημιουργία και συσσώρευση κέρδους. Εκεί επιστρέφουμε ξανά στο καπιταλιστικό μοντέλο, το οποίο επίσης έκλεισε τον κύκλο του και μπορεί να αρχίσει να αποτυπώνεται στην ιστορία ως αρνητικό παράδειγμα μοντέλου διαχείρισης πεπερασμένων φυσικών και ανθρώπινων πόρων προς γνώση των μελλοντικών γενεών. Και εάν επιχαίρουν οι νεοφιλελεύθεροι για την παρακμή του διαρθρωμένου σε έθνη-κράτη πολιτικού συστήματος, όταν συγκλονιζόταν η παγκόσμια οικονομία από την κρίση του 2008 κατέφευγαν στα κρατικά θησαυροφυλάκια και σε κρατικούς αξιωματούχους για ενέσεις ρευστότητας και δηλώσεις καθησυχασμού των αγορών αντίστοιχα. Εάν στην επόμενη σοβαρή κρίση της παγκόσμιας οικονομίας δεν υπάρχουν οι θεσμοί αυτοί ή δεν έχουν πια να προσφέρουν τους αναμενόμενους πόρους, τότε να δούμε τι θα λένε και κυρίως τι θα κάνουν απέναντι στις εξαγριωμένες μάζες (στην Αργεντινή πάντως, ελλείψει συγκροτημένου και λειτουργούντος κράτους-εγγυητή-αστυφύλακα, οι εκπρόσωποι του διεθνούς καπιταλισμού έτρεχαν στα ελικόπτερα να σωθούν…).

Κάρολος